MADENDEKİ KANARYA

                  

Mehmet'in ailesi çalıştığı için çocukluğunun bir kısmı dedesi ve nenesinin yanında geçmişti. Şimdilerde büyükşehirde yaşıyor olsada Mehmet'in en neşeli anıları köyde kalmıştı. Atadan kalma bir bahçeleri vardı. Dedesi artık bakamadığı için babası gitmek zorunda kalıyordu. Mehmet ise, her seferinde kendine bir iş bulur ve kendini köye atardı. Hayatın koşuşturması içinde kimseye söylemediği bir kaçış yeriydi köy onun için. 

Her geldiğinde fırsattan istifade eski anılarını tazelerdi. Gürül gürül yanan sobada kestanenin tadına doyamaz, köydeki köpeklerle koşturur, çocukluğunun tadlarını yeniden yaşardı. Sobanın başında iliklerine kadar ısınır, erkenden uykusu gelirdi. En iyi uykusunu o ağır yorganın altında uyurdu. Sabahın erken saatinde kalkar, hiç de uykusuzluk çekmezdi. Büyükşehirde uykunun bile kalitesi yoktu, ne kadar uyursa uyusun uykusunu alamaz, öğlene kadar ancak ayılırdı. Mehmet her geldiğinde terapiye gitmiş gibi olurdu. 

Dedesinin beslediği kanaryaların sesleriyle, ahşaptan evinin kendisine has kokusu, onu çocukluğunun mutlu anlarına götürürdü. Asıl köyü köy yapan bunlar değildi. Mehmet, dedesinin anlattığı hikayelerle büyümüştü. Bir vefa borcu hissederdi dedesine karşı. Son zamanlarda sağlık sorunları baş gösterdiği için daha sık gelmeye çalışırdı.

Dedesi eski bir maden işçisiydi. Yüzündeki kırışıklıklar ve ellerindeki nasırlar ödediği bedellerin bir nişanesi gibiydi. Zamana meydan okuyan bir çınar gibi gösteriyordu onu. Eskileri anlatmayı sever, Mehmet'i gördüğünde dizinin dibine oturtur ve başlardı anlatmaya. Son zamanlarda her şeyi unutur olmuştu dedesi. Bazen hikayelerin sonunu getiremez veya birbirine karıştırırdı. Mehmet, hikayeleri ezbere bilmesine rağmen bozuntuya vermez, dedesini dinlemeye devam ederdi. Yine o günlerden biriydi ve dedesi başladı anlatmaya.

"…O zamanlar böyle teknoloji yoktu tabii, her takımın kendi kanaryası olurdu. Yavrucaklar insanlara göre daha dayanıksız olduğundan zehirli bir gaz olduğunda ya ötmeyi bırakır ya da ölürdü. Bize de ona göre önlemimizi alırdık. O karanlıkta gökyüzünü hatırlatsın diye adını 'Maviş' koymuştuk. Hayvanları çok sevdiğim için kanaryalara ben bakardım. Kaç kanarya bize haber vermek için canından oldu. Öncelerden o da yokmuş, ekmek peşinde can veriyorlarmış…"

    Tam hikayenin burasında, madene beraber çalıştığı ama şimdi yanında olmayan arkadaşları gelirdi aklına. Öyle de olmuş, biraz gözleri yerde takılı kalmış, ardından iki damla yaş süzülmüştü yüzünden dedesinin. Mehmet, dedesinin üzülmesine kıyamazdı; hemen konuyu değiştirdi. "Askerliğini nerede yapmıştın dede?" diye sormasıyla başka bir hikayeye geçmişlerdi.

Bir kanaryanın ötüşü, insanlara uzun yıllar kriz öncesi bir uyarı sistemi olmuştu. Teknoloji ilerlediği için artık kanaryalara gerek kalmadı. Ne yazık ki kaybedilen madencilerin veya kanaryaların geri dönüşü olmuyor. Madencilerin bu deneyiminden öğrenilecek bir şeyler var mı acaba? Bindiğimiz araçların, kullandığımız aletlerde kullanılan teknolojiler değişti. Teknoloji değişse de, değişmeyen bir şey vardı; o da İnsanoğlunun istekleri… Hala insanlar madenlere iniyor, evleniyor, işyerleri kuruluyor, çocuk yetiştiriyor… İnsanoğlunun istekleri değişmediği için problemleri değişmedi. Problemler çözülmediğinde krize dönüyor. Kıymetli olan problemleri krize dönmeden önce fark edebilmektir. 

Deneyimsel Tasarım Öğretisi, insanoğlunun değişmeyen problem sahalarına ışık tutar. Hayattaki iz ve işaretleri okuma marifeti kazandırır. İz ve işaretleri okuyabilen insan, problemi daha erken fark eder. Problemin neresinde olduğunu farketmesi insanı çözüme yaklaştırır.

Hayattaki problemlere karşı çözüm marifeti kazandığında insan, anda değil toplamda güçlü olur. Deneyimli insanlar krize krizden önce hazırlanmak gerektiğini kavrar. Anlık çözümlerin değil gerçek çözümlerin peşinden giderler.

Peki sen, hayatın zorluklarını daha gelmeden önce fark edebiliyor musun?

Krizlere karşı bir erken uyarı sistemin var mı? 

Bu zorluklara karşı ne kadar kırılgansın? 

İlk ekonomik krizde kepenk kapatacak olan çarşının kanaryası sen misin? 

Evlilikte ilk zorlukta ipleri kopartma noktasına getirecek olan sen misin?